Lichtjes in de boom (4)

Aan dit alles ging een familie vooraf.
Ik heb zo’n 20 jaar geleden het een en ander over mijn familie geschreven in mijn boekje Het lot & de liefde. Het is een mooi, teer boekje waarin ik bijna terloops vertel dat veel van mijn familieleden alcoholist waren en wat daarvan de effecten waren. Omdat ik vooral verhalend schreef, ben ik toen niet expliciet ingegaan op de waarde en betekenis van deze familieziekte. Ik wil daar nu iets meer over zeggen.

Zowel van moederskant als van vaderskant had ik een familie waar men elkaar vond in de drank. Er waren verschillen in intensiteit, sommigen dronken de hele dag door, anderen pas na een bepaald tijdstip of gedurende bepaalde periodes, maar allen gaven op momenten van openheid toe dat ze verslaafd waren en beschreven hun verslaving als een onoplosbaar gegeven.
Mijn familieleden kenden slechts twee mogelijkheden: alleen maar drinken of helemaal niet drinken. Zij gingen allemaal de eerste weg, voor zover ik weet tot aan hun dood, tot vlak voor hun dood. Alleen mijn moeder is afgekickt doordat zij dement werd en vergat dat zij niet zonder alcohol kon. Geen van hen is geheelonthouder geworden.

Zoiets is natuurlijk heel triest.
Het is triest als je de mensen waarvan je houdt dieper en dieper de fuik ziet ingaan. Als je ze steeds meer ongelukkig ziet worden. Als je je moeder bewusteloos onder aan de trap vindt en de eerste hulp moet bellen. Als je de excuses en argumenten moet aanhoren, steeds dezelfde verhalen, en ze ook zelf voor hen gaat verzinnen. Als je overal, tot in de piano, halfvolle flessen jenever aantreft – voor je weet maar nooit.
Het is triest wanneer op sinterklaasavond je grootouders tegen elven, als iedereen op het punt staat naar bed te gaan, uit een taxi opduiken met een tas vol cadeautjes, waggelend, elkaar overeind houdend. Pardon, te lang in het café blijven zitten.
Triest, ook beschamend, als je moeder middenin een restaurant een dronken rel maakt met je vader en je met z’n allen via de achteruitgang het pand moet verlaten. Triest als je ziet hoe iedereen verloedert, hoe alles vies wordt, kleverig, hoe er niet meer wordt gegeten, de katterige ochtenden.

Maar… (daar hoor je eigenlijk nooit iets over wanneer er over alcoholisme wordt gesproken) wat heb ik ook veel plezier gehad met hen, wat was er veel mogelijk, wat waren ze weinig stijf. Mijn familieleden, mijn vader, mijn moeder, mijn opa en oma, mijn oom. Het waren voor het merendeel aardige mensen, die voordat ze de vergetelheid zochten, vaak met elkaar verkeerden in een staat van euforie, van extase zelfs.
Bij hen bleken vormen en normen niet het eindpunt te zijn. Natuurlijk, totdat de fixatie optrad en de extatische stroom werd gebonden in een bepaalde emotie, meestal niet de leukste, totdat de herhalingsdrang het overnam en alles afkeer werd, getreiter, spijt, krokodillentranen, voor de zoveelste keer, en het uitmondde in dofheid en grauwheid. Maar toch, ik blijf het zeggen, werd er veel gelachen en was er veel te lachen, veel meer dan bij mijn vrienden thuis. Er was een voelbaar verlangen naar het weidse en oceanische.

Eerlijk is eerlijk: de ellende ben ik allang vergeten, die zit niet meer in mijn vlees, maar de extase flonkert nog steeds. Die oneindig uitwaaierende regenboog. In de mist opborrelende vreugde. Ondanks alles. Dat hebben ze mij wel meegegeven. Ik heb het in ieder geval van hen aangenomen. Lichtjes in de boom.
Ja, ik had hen graag gelukkig gezien, duurzaam gelukkig. Dat heeft niet zo mogen zijn. Maar ze hebben mij niet ongelukkig gemaakt. En zij hebben mij ook niet besmet met hun ziekte.

(wordt vervolgd)