Het is een van de meest huiveringwekkende ervaringen in mijn leven. Een schreeuw, lang geleden, meer dan 40 jaar geleden, die ik nog steeds in mij kan horen. Een herinnering en een herkenning.
Eerst de voorgeschiedenis. Het was zomer en mijn vriend Alexander was met zijn nieuwe vrouw en zijn vierjarig zoontje Abel uit een vorig huwelijk op vakantie in Mallorca. Het had enige moeite gekost om Abel mee te krijgen. Gudrun, zijn ex, had er aanvankelijk bezwaar tegen dat hun zoontje met Alexander en zijn nieuwe vrouw zou meegaan. Dat was heel begrijpelijk, maar ze was ten slotte toch akkoord gegaan.
Toen ze een paar dagen wegwaren, werd ik gebeld door een wanhopige Alexander, die mij huilend vertelde dat die ochtend Abel was verdronken in een oude cisterne, een wateropslagplaats. Abel was terwijl Alexander nog lag te slapen naar buiten gelopen en op de een of andere manier in de cisterne gevallen. Gruwelijk! Ook voor mij aan de telefoon. Ik kon niets doen. Woorden zijn dan niets, je wilt elkaar beetpakken.
Alexander had Gudrun nog niet gebeld. Hij wilde het haar persoonlijk zeggen en had voor de volgende dag een vliegticket kunnen regelen. Of ik hem op Schiphol wilde komen ophalen en hem vervolgens naar Gudrun wilde brengen?
De volgende dag trof ik hem in de ontvangsthal van Schiphol. Ik hield hem in mijn armen, hij ademde bijna niet, de pijn was te groot. We reden naar Amsterdam, waar Gudrun woonde aan de Marnixkade. Hij vertelde, moe van het huilen en niet meer kunnen huilen, wat er allemaal was gebeurd, de dokter die was gekomen, de politie, hoe de rest van de dag was verlopen, en de nacht. Hij had wakker gelegen van het verdriet en vooral doordat hij zich zo schuldig voelde.
In Amsterdam op de Marnixkade aangekomen, zette ik mijn auto aan het water. Alexander vroeg of ik mee wilde komen? Nee, dat leek mij niet juist. Hij stak de straat over naar de deur waarachter Gudrun woonde op de tweede verdieping
Ik zag hem naar binnen gaan. Het was stil. Ik volgde hem in gedachten de trap op, naar Gudrun daar bovenaan op de overloop.
Ik wist wat er ging komen, maar het was toch heel anders toen een paar tellen later de stilte werd opengescheurd door een kreet, een hoge jammerende kreet, die hoger en hoger ging en toen alleen nog maar sneed. Ik wilde mijn handen voor mijn oren slaan, maar ik deed het niet, ik moest het horen, het was het enige dat ik kon doen. Even werd het stil, alle geluid stopte, ik hoopte dat het klaar was, maar toen was er weer het jammeren, dat de straat vulde alsof er geen muren waren. Het duurde en het duurde, het aanhoudend weeklagen van een moeder die haar kind verliest en blijft verliezen. Er waren ook woorden die ik niet kon verstaan. Alexander vertelde mij later dat ze bleef roepen: ‘Ik wist het, ik wist het.’
Ik zat in de auto en ik hoorde het. Ik kende haar goed, ik hield van haar. Maar de vrouw die ik hoorde was niet de vrouw die ik kende. Zij was de vrouw zoals ik die daarna nog vele malen heb gezien op foto’s en op de tv, de vrouw die in de oorlog haar man heeft verloren, haar kind, de vrouw die is verkracht, waarvan het huis is afgebrand, die leeft in onrecht en voor wie het nooit meer ophoudt. Zij was die vrouw, en ik, ik moet het bekennen, ik was die vrouw ook.
Het is mij niet aangedaan, maar het is wel aangedaan, en ik weet het. Ik weet het sindsdien. Sinds de schreeuw van Gudrun. Ik wist het daarvoor ook, maar toen wist ik het niet met mijn hart, met mijn resonerende lichaam. Het was toen nog alsof het de anderen betrof, en niet mij. Ik weet het nu sinds ik die alles doorsnijdende kreet heb gehoord, waarin alles wat begrip en woord was wegviel. Die kreet die ook mijn kreet was.
Arme Gudrun, arme Alexander, arme wij, mensen van deze wereld, door het lot getroffen. Arme mensen, die verliezen, onomkeerbaar verliezen, door ziekte, terreur, oorlog, domme pech, door wat wij elkaar aandoen en ook gewoon door hoe het is hier op aarde, waar alles kan gebeuren.
Het verlies is geen schijn, het is in dit bestaan werkelijk. Het is echt en het moet erkend worden. Dit klaaglied, het moet gezongen worden. Van rauw tot verwerkt, in alle toonaarden. En het moet gehoord worden. De treurzang van alles dat leeft, even leeft. Het lied van het verlies dat eigen is aan het leven.
Het lied moet gezongen worden zoals het is. Opdat, zeg ik niet meer van een afstand, maar uit eigen ervaring, ook de dood en het verlies kan worden opgenomen in het grote lied, het levenslied dat in ons allen wordt gezongen. Deze smart, dit lijden, dat ons tekent en opent. En verbindt.
Helemaal, alles, jaaaa. Ook dit: ‘Het lied moet gezongen worden zoals het is. Opdat, zeg ik niet meer van een afstand, maar uit eigen ervaring, ook de dood en het verlies kan worden opgenomen in het grote lied, het levenslied dat in ons allen wordt gezongen. Deze smart, dit lijden, dat ons tekent en opent. En verbindt.’ Dank je.
De schreeuw, ontstaan vanuit mijn diepste, ontsnapt vanuit mijn keel, los gebroken vanuit mijn open gescheurde borstkast.
De stilte, die naar binnen keerde.
Het inzicht, wat tot mij uiteindelijk kwam.
Verlies ervaren als liefde.
Beste Hans, ik kreeg deze blog doorgestuurd van Gonnie Janssen. Ze dacht aan mij want wij verloren zo een 30 jaar geleden ons tweede kindje. Ik hoor ook nog de rauwe schreeuwen die ik alleen schreeuwde. De laatste jaren ben ik enorm bezig met het verlies te erkennen en te omarmen. Ik verloor mezelf ook bijna door een bloeding. Heb schilderijen gemaakt met kleine gedichtjes bij, een reis door verlies. Bedankt voor deze blog, de tranen zijn er nog maar een keer en het is ok.
Liefs,
Nele.
Het is nu 42 jaar geleden, dat ik deze oerschreeuw hoorde. toen mijn vrouw Carla in de ochtend ons dochtertje dood in haar bedje vond. Ik hoor hem nog, deze grondtoon van mijn bestaan. In de loop der jaren werden mijn ogen geopend voor het aanwezige licht in deze onpijlbare duisternis. Tussen rauwe smart en sprankelende levenlust kon de melodie ontstaan van mijn levenslied, doortrillend, vanuit opende genade.
Zeker ken ik die schreeuw die door alles heen scheurt. Het enige wat je kon doen was de schreeuw horen, schrijf je. Ik noem het, onder mijn huid laten komen. De wanhoop in mijn eigen botten ervaren.
Wat heel iets anders is dan het begripvolle luisteren dat we leren, maar waarbij je zelf heel blijft.
Ach, je hebt alles al zo precies geschreven Hans. Ik heb geen woorden meer die dat kunnen aanvullen.
Wat kan het leven hard zijn. Dit verhaal overstijgt in hoge mate mijn verdriet. Voor mij een troost. Het kan altijd nog erger.
Wat een invoelbaar verdriet en medeleven beschrijf je hier Hans. Alsof het drama gisteren plaatsvond en het vindt vandaag plaats.
Jouw weergave herinnert mij aan een grote groepsbijeenkomst tijdens het ITIP. Een klaagzangavond werd ingezet. Een begeleider was in Griekenland op vakantie geweest en diep geraakt door de klaagzang van vrouwen. Dat dit in het openbare plaats vond en er volop ruimte was om verdriet en onmacht, huilend, gillend, kermend, krijsend, snikkend, treurend hun weg te laten vinden.
Het instrument dat deze klaagzang telkens weer inzette, sloot naadloos aan op de sfeer, waarin eenieder werd uitgenodigd het eigen leed tot klank te laten worden. Je liep door elkaar heen, kon gaan zitten of liggen. Het duurde misschien wel één of twee uur, hetgeen ik als weldadig ervoer. Vanuit verstilling, het geraakt worden door de klank van de ander, kwam er keer op keer een golf met een nieuw geluid. Ik heb de herinnering dat ik in dit samengaan al mijn verdriet ruim baan heb kunnen geven, in verbondenheid met het leed van de ander.
Troostrijk, bevrijdend, stromend…. Vol dankbaarheid dat ik op deze manier mijn nood heb kunnen uiten.
Dankjewel Hans. Deze schreeuw zit ook in mij. Ik weet niet of er een betekenis is. Maar hoe kun je anders reageren als je weet dat je op termijn sterven gaat en je volwassen enige zoon die alleen is achter moet laten. Mensen hebben het hier liever niet over. Jij wel.
Ook ik ken die schreeuw en ik dacht dat ik nooit meer zou kunnen stoppen. Dat het nooit meer stil zou worden maar er doorheen en medemensen en ik noem het Genade werd het toch ook weer stiller.
Waarvoor ik dankbaar ben.
Het lied
De schreeuw
Rauw
Nog rauwer
Aangedaan
Waarheid
Leven
Liefde
In alle toonaarden.
Dank voor het delen. Het lied moet gezongen worden zoals het is. Hoe moelijk dat (soms) is.
‘En ik, ik moet het bekennen, was die vrouw ook’.
Grote dankbaarheid en ontroering.
De schreeuw ken ik zelf ook, ik ervaarde hem als eerbetoon toen hij uit mij kwam.
Afgrijselijk, hartverscheurend. De dood en het verlies ‘opnemen in het grote lied, het levenslied dat in ons allen wordt gezongen’, precies dat is soms zo moeilijk maar ook waar het om gaat.
Ik ken die schreeuw, alleen heb ik nooit geschreeuwd…had ik maar. In stilte lijden is wat mij is geleerd…had ik maar
Stil…dank voor dit delen, Hans!
Alle onvervulde verlangens vallen nu weg…in het Licht van leven en dood
God in de hemel
Wat een vreselijk verhaal; wat een machteloosheid, schuldgevoel en meer. Maar zo mooi beschreven: kippenvel. Dank je
Ja.